PATARA LİMANI
ARKEOJEOFİZİKSEL ÇALIŞMA RAPORU
DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ
DENİZ BİLİMLERİ VE TEKNOLOJİSİ ENSTİTÜSÜ
Bakü Bulvarı No: 100
35340 İnciraltı, İZMİR
Özet
Antalya Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Havva Işık tarafından yürütülen Patara Kazısı’nda, iç liman ve haliç çevresinde çok önemli yapıların açığa çıkarılması, limanın araştırılması zorunluluğunu doğurmuştur. Ancak Eşen çayı dolgusu nedeniyle denizle bağlantısı kesilen halice tatlı su girişinin olması, bütün sulak alanda sazlıkların artmasına ve bu nedenle sulak alanın yavaş yavaş ortadan kalkmasına yol açmaktadır. Bu sazlıklar tüm alanı kaplamadan önce, kentin limanı ile ilgili bilimsel bir araştırma zorunlu hale gelmiştir. Bu amaçla Patara Kazı Başkanlığı adına Kazı Başkanı Prof. Dr. Havva Işık, Dokuz Eylül Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü ile bağlantıya geçmiştir. Yapılan görüşmeler sonrasında, günümüzde göl yapısına dönüşen bölgede olabilecek mevcut kalıntıların saptanması ve eski kıyı çizgisinin belirlenmesi için arkeojeofiziksel bir çalışma yürütülmesine karar verilmiştir. Bu kapsamda, yanal taramalı sonar ve sismik çalışmaların yanı sıra, GPS ile eski kıyı boyunca konum belirlenmiştir. Ayrıca, sonar ve sismik kayıtlarda tespit edilen bazı anomalilere scuba dalışları gerçekleştirilmiştir. Son aşamada ise, göl alanı içerisindeki sediman kalınlığının ve türünün belirlenmesine yönelik olarak karot alınmıştır. Ön araştırma Aralık 2010 tarihinde gerçekleştirilmiş olup, jeofiziksel yöntemlerle çalışma 01-06 Mayıs 2011 tarihleri arasında yürütülmüştür. 17-23 Mayıs 2011 tarihleri arasında da dalışlar ve karot alma çalışmaları ile alınan kayıtların ön incelmesi gerçekleştirilmiştir.
Giriş
Bugün Kalkan ve Fethiye arasında kalan sahil şeridinde yer alan Patara antik kenti, doğal bir halicin kıyısında kurulmuştur(Resim 1). Son dönem kazılarıyla birlikte, kuruluşu İ.Ö. 7. yüzyıl içine kadar giden bir kenttir. Lykia birliğin başkenti olan kent, en parlak dönemini, Roma egemenliği altında yaşar. Bizans dönemi içinde Lykia bölgesi, Psikoposluk merkezlerinden biri olmuştur.
Resim 1- Patara Antik kenti ve Limanı.
1988 yılından bu yana Prof. Dr. Fahri Işık ve Prof. Dr. Havva İşkan Işık tarafından sürdürülen kazı çalışmaları sonucunda, oldukça önemli yapılar gün ışığına çıkarılmıştır. Bu yapılar arasında, Tepecik tepe üzerindeki Arkaik dönem Bey sarayı, bugün restorasyonu devam eden Meclis binası, tiyatro, hamam, grenarium, ve kentin liman ağzında yer alan, İmparator Neron döneminde yaptırılmış deniz feneri sayılabilir.
Yukarıda da değinildiği üzere, kent, doğal bir halicin kıyısında kurulmuştur. Ancak halicin girişi bugün, kentin batısında yer alan Eşen çayı tarafından getirilen alüvyonla dolmuş ve günümüzdeki Patara plajı oluşmuştur. Söz konusu haliç, kente, oldukça işlek bir liman olarak hizmet etmiş gibi görünmektedir. Bugün büyük oranda sazlarla kapanmış olan haliçte, sulak alan birkaç küçük göletten ibarettir (Resim 2).
Resim 2- Patara Kenti Limanının bugünkü durumu.
Söz konusu göletlerden, güneydeki, batıda küçük bir yarımada ile sınırlandırılmıştır. Bu yapısı ile doğal korunaklı bir iç liman görünümündedir. Kentin batısında yer alan Grenarium (Resim 3) kalıntılarından anlaşıldığı üzere, Roma döneminde Patara limanı, Batı Akdeniz’in önemli bir ithalat ve ihracat limanıdır.