Page 14 - TINA Dergi Sayi 11

TINA

Denizcilik Arkeolojisi Dergisi

Özel ya da örneğin Devlet Su İşleri gibi kamunun ilgili Following that, in the period so called “Early Holo-
kuruluşlarının derin sondajları olmakla birlikte bu sondajlar cene” when the sea level rose rapidly, the water invad-
farklı amaçlarla yapıldığı ve sedimantolojik olarak yeteri ka- ed the present plains promptly, submerging the former
dar detaylı olmadığı için çok fazla yararlanılamamaktadır. river deltas, and encroaching the shoreline more land-
Ancak yine de Holosen birimleri altındaki derinliklerde ne ward than that of today .
3
gibi değişmeler olduğu hakkında genel yorumlar yapmak ve The Middle Holocene (7000-6000 years before
ana kaya derinliklerini anlayabilmek mümkün olmaktadır. present) is marked by deceleration and cessation of
Paleocoğrafya ve jeoarkeoloji çalışmalarında delta dolgula- the sea level rise at its present level. Morphodynam-
rının Orta ve Geç Holosen bölümlerinin incelenmesi delgi ic processes change entirely during this period, with
sondaj yöntemi ile mümkün olabilmektedir. Bunlar deniz an impact on coastal landforms. The alluvial depos-
seviyesinin yükselme döneminin (Erken Holosen) sonlarına
doğru biriken denizel çamurlar, denizin bugünkü seviyesine its from the land under stable sea level conditions
yükseldiği Orta Holosen’deki kıyı ve bunun çevresindeki started to silt up the coastline, and form deltas in the
kıyı ortamlarında biriken sedimanlar, Orta Holosen’den iti- mouths of big rivers. Thus, the shoreline, encroach-
baren gelişen bugünkü deltaların sedimanları ve bunun üze- ing landward during the preceding period due to sea
rini kaplayan Geç Holosen akarsu taşkın sedimanlarından level rise became silted up by alluviums, and started
oluşan örtülerdir. to move seaward, which has ended up in large river
Günümüzde arkeolojik çalışmalarda birçok bilim alanının deltas. So, the rivers whose former deltas submerged
katkılarından yararlanılmaktadır. “Jeoarkeoloji” adı altında by the sea, have formed new deltas further inland in
toplanan bu katkıların önemli bir kısmını eski insanların dö- their present locations. Therefore, the alluvial plains
nemlerindeki coğrafi çevre özelliklerinin belirlenmesi araş- on coastal areas are not simple formations. Each of
tırmaları oluşturur. Bu araştırmalar, geçmişin coğrafyasını them is a complex geomorphological formation with
ifade eden “Paleocoğrafya” kavramı içinde değerlendirilir. different compartments in terms of time and location.
İnsanın var olduğu jeolojik zaman yani Kuvaterner, yerşe- So, the objective of paleogeography and geoarchae-
killerinin değişimi açısından kısa sayılabilecek bir dönemdir. ology researches is to determine and distinguish var-
Hele, insanın yerleşik döneme geçmesi ve günümüze ulaşa- ious formation layers, units in such complex coastal
bilecek kalıntıları oluşturduğu Holosen ya da bunun kültürel plains, and obtain information on shaping of modern
karşılığı olan Neolitik Dönem ise çok daha kısa bir zaman di- geographic environment based on their characteristics
limidir. Son Buzul Dönemi’nden günümüzdeki ılıman iklim and evolution.
şartlarına geçişi oluşturan buzul sonrası çağ yani Holosen son It is difficult to access to Pre-Holocene plain sur-
11700 yıllık zamanı kapsar . Bu süre aşağı yukarı insanın bir faces in the alluvial plains on coastal areas since it is
4
yere yerleşip medeniyetler kurmaya başladığı Neolitik dö- not possible to reach this depth with available drilling
nemle uyumludur. Bu nedenle insanın doğal çevre değişim- facilities. It is not made use of details obtained from
lerinden en fazla etkilendiği dönem olabilecek Holosen’de drillings by private or public organizations such as
büyük boyutlu yerşekli değişmeleri olması beklenmemekle
birlikte, yine de önemli jeomorfolojik doğal çevre değişme- State Hydraulic Works since they perform those drill-
leri olmuştur. Daha çok alüvyal jeomorfolojide incelenen bu ings for some other purposes and their sedimentolog-
değişmeler, insanları ve medeniyetlerini etkilemiştir. Aynı şe- ical analysis does not meet the research expectations.
kilde iç kuvvetlere bağlı oluşan volkanik etkinlikler, deprem- Yet, it is evaluated drillings carried out by private or
ler ve bunların neden olduğu tsunami olayları tahribi sonucu public organizations in order to have a general idea
büyük medeniyetler sona erebilmiştir. on what type of changes occurred at the depths below
AMAÇ VE YÖNTEM the Holocene units, and have information on depths
Alüvyal alanlarda değişik ekipmanlarla yapılan sondajlar- of bedrocks. Alluvial core drillings provide data in or-
da farklı sediman katmanlarının bugünkü yüzey altındaki dü- der to study the Middle and Late Holocene segments
şey ve yatay dağılışı belirlenmekte, gerekli seviyelerden alı- of the delta deposits, which include the marine muds
nan örneklerin laboratuvarda sedimantolojik ve paleontolojik that accumulated towards the end of the sea level rise
analizleri yapılmakta, çalışma alanlarımızı oluşturan alüvyal (Early Holocene), the shorelines during the Middle
düzlüklerin jeomorfolojik gelişme evreleri aydınlatılarak Holocene when the sea rose to its present level, and
paleocoğrafya özellikleri belirlenmektedir. Yöredeki mev- the sediments in their surrounding coastal environ-
cut arkeolojik yerleşmelerin bu şekilde doğal çevrelerindeki ment, the sediments of present deltas which have been
değişmeler ortaya konarak, o dönem insanlarının bu doğal formed since the Middle Holocene and the overlying
çevre değişmelerinden etkilenmelerini yorumlayan jeoarke- sheets consisting of river flood sediments from the
olojik değerlendirmeler yapılmaktadır. Late Holocene.
4 KAYAN, 2012; 2018 3 KAYAN 1988, 1991, 1995; ÖNER 2013, 2016
12