Page 18 - TINA Dergi Sayi 08

TINA

Denizcilik Arkeolojisi Dergisi

Ancak bazı araştırmacılara göre pişmiş toprak mal- bacanın ateşlik bölümü ile bir bağlantısı bulunmamak-
tızların amphora üretim atölyelerinde üretilmiş ol- tadır.
dukları, kurşun maltızların üretim yerlerinin ise Doğu Bu bacanın, çift cidarlı üretilen ve içinde su bulunduğu
Akdeniz’deki kurşun lahit üreten merkezler olduğu öne sürülen kurşun maltızın soğutulması ya da çevresine
13
ileri sürülmektedir. Hellenistik Çağ’da silindirik gövdeli ısı yayması amacına yönelik yapıldığı düşünülmektedir.
yüksek kaideli maltızların yanında yine yüksek kaideli Kurşundan üretilen bu tip maltızlara Geç Roma Çağı’n-
U formlu ateşliği ve tepsisi bulunan maltız örnekleri de dan sonraki sualtı kontekstlerinde rastlanılmamıştır. Bu
bulunmaktadır . çağdan itibaren kurşun örneklerin artık kullanılmadığı
14
Gemilerde kullanılmak üzere Geç Hellenistik Çağ’da Bizans batıklarında kurşun maltız ele geçmemiş olması
19
bu iki maltız tipinin karışımı ancak alçak gövdeli mal- nedeniyle ileri sürülmektedir .
tızlar üretilmiştir. Bu güne kadar bulunan alçak gövdeli Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi’nde Orta Bizans
gemi tipi maltız örneklerinin en erkene tarihleneni Hel- Çağı’na tarihlendirilen örnekler (Fig. 7-8) ve İstanbul
20
lenistik Çağ’a aittir ve Bodrum Sualtı Arkeoloji Müze- Yenikapı Kazıları’nda YK12 Batığı’nda in-situ bulu-
si’nde bulunmaktadır (Fig. 1). Bu gemi tipi maltızının nan MS 672-870 yılları arasına tarihlendirilen (Fig. 9)
21
15
gövdeyi destekleyen kaidesi silindirik maltızlarda oldu- gemi tipi maltızlar yine pişmiş topraktan yapılmışlardır.
ğu gibi yuvarlaktır. Ateşlik bölümü tam U formu değil Bu gemi tipi maltızlar daha hantal, kaidesiz, ateşlik bö-
nispeten daha yuvarlak (Üç çeyrek daire) formundadır. lümü ile tepsisi birleşiktir ve gövde U formundadır. Bazı
Ateşliğin önünde bulunan tepsi ise, köşeli enine uza- örneklerinde tepsi yuvarlak biterken bazılarında köşeli
tılmış dikdörtgen bir form göstermektedir. Bir sonraki bitmektedir. Ateşlik bölümünde ataç ortadan kalkmış ve
aşama olduğunu düşündüğümüz Roma Çağı’na tarih- bazı örneklerde yanlara iki yatay kulp eklenmiştir (Fig.
lendirilen Atina Agorası’ndaki örnek ise alçak silindirik 7). Yine bazı örneklerde ateşlik tepsi bölümüne doğru
üçayak üzerinde durmaktadır . Ateşliği at nalı biçimin- uzun tutularak iki ya da daha fazla tencere konulabilecek
16
de ve tepsisi tam yuvarlaktır (Fig. 3). bir form üretilmiştir (Fig. 8). İstanbul Yenikapı Kazıla-
Sualtı araştırmalarında bulunan ve Roma Çağı’na ta- rı’nda YK12 Batığı’nda bulunan örnekte ise gövde form
rihlendirilen diğer örneklerin tamamı kurşun kullanıla- olarak büyük oranda korunmuş; ancak ateşlik bölümü-
17
rak imal edilmiştir . Her ne kadar kurşun kullanılsa da nün üzerinde yer alan ve tencere konulan kısım üç tam
ihtiyaca yönelik olarak form büyük oranda korunmuştur. yuvarlak delik haline gelmiştir (Fig. 9). Kullanılmayan
Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi (Fig. 5) ve İsrail kıyıla- ocak deliklerini kapatmak için tencere kapağı gibi kulp-
rında bulunan (Fig. 6) Roma Çağı kurşun gemi tipi mal- lu yuvarlak kapaklar da kazı sırasında bulunmuş ve MS
tızlar incelendiğinde kaidenin ortadan kalktığı, gövdenin 7. yüzyıl sonrasında gemi tipi maltızların ateşlik tasarı-
doğrudan zemine oturduğu anlaşılmaktadır . Ateşliği U mının son halini aldıkları görülmektedir.
18
formunda ve ataçları bazen deniz kabuğu bazen de aşık Hellenistik Çağ’dan Bizans Çağı’na kadar değişik
kemiği (astragalos) formunda işlenmiştir. Ancak tepsi formlarda bulunan gemi tipi maltızlarının genel karak-
bölümü ateşlik bölümü ile birleşmiş ve ateşlik ile tepsi teri, yukarıda açıkladığımız şekilde gemilerdeki ihtiyaç
birbirinin devamı olarak tek bir bölüm haline gelmiştir. ve zorunluluklar çerçevesinde, gövdeleri bakımından
Ateşliğin arka tarafına ise bir baca eklenmiş ancak bu birbirlerinden çok da farklı değildir.

13 İsrail kıyılarında (Tel Ridan) bulunan kurşun gemi tipi maltızın bir tanesi teknolojik açıdan modern laboratuvar incelemesine tabi
tutulmuş ve baca bölümünün tamir gördüğü anlaşılmıştır. Gerek yapım aşaması gerekse tamir izlerindeki işçilik Ashqelon ve Cae-
serea’da bulunan kurşun lahit teknelerindekilere benzerliği nedeniyle bu bölgede üretiminin yapılmış olabileceği öne sürülmektedir:
ASHKENAZI vd. 2012, 92. Ayrıca bu maltızın baca bölümünde bulunan dekorun da hem yapılış biçimi hem de ikonografisi yine
bölgedeki kurşun lahitlerle benzer olması bu görüşü desteklemektedir: GALILI – ROSEN 2012, 419, Fig. 8.
14 BAKALAKIS 1934, 205, fig. 1.
15 LEONARD 1973, ill. 1: 6-8.
16 ROBINSON 1959, 34, pl. 38-G 123.
17 GALILI - SHARVIT 1999, 167-168; ROSEN – GALILI 2007, 301.
18 LEONARD 1973, ill. 2: 11,12.
19 GALILI – SHARVIT 1999, 171; GALILI – ROSEN 2015, 342.
20 LEONARD 1973, ill. 2: 13-17.
21 KOCABAŞ 2012, 112, Fig. 29; KOCABAŞ 2015, 83.
16