Page 64 - TINA Dergi Sayi 09

TINA

Denizcilik Arkeolojisi Dergisi

MÖ 7.ve 6. binyıl sonlarında Ege’nin her bölgesinde etmediğini sorgulamaktır.
deniz yolculuklarının yapıldığına ilişkin bulgular arkeo- Etnografik ve tarihi kayıtlar geleneksel toplumlarda
lojik kayıtlarda giderek daha belirginleşmektedir. Ege’de açık deniz ve kıyıdan uzak balıkçılığın pek de tercih edi-
Milos obsidiyeninin yaygın dolaşımı, evcil domuz ve len yöntemler olmadığını göstermektedir . Önceden de
48
alageyik gibi hayvanların deniz yoluyla adalara taşın- üzerinde durduğumuz gibi, Marzano antik kaynaklara ve
ması, baskı bezekli çanak-çömleğin tüm Doğu Akdeniz’i arkeolojik bulgulara dayanarak, MS 20. yy’a kadar açık
kapsayan deniz yolları boyunca hızlı bir şekilde yayıl- deniz ve kıyıdan uzak balıkçılığın Akdeniz’de nadir ya-
ması, bazı adalarda yıl boyu yerleşim gösteren köylerin pılan etkinlikler olduğunu belirtmişti . Mezolitik Çağ-
49
kurulması denizle düzenli bir şekilde uğraşıldığının, de- dan Son Tunç Çağına kadar balık kalıntıları içinde kıyı
nizde yön bulma yetilerinin ve tekne yapım teknolojisi- türlerinin egemen olduğundan, Ege’deki farklı arkeolojik
nin hızla geliştiğinin göstergeleridir . alanlardan elde edilen zooarkeolojik bulgular da bu göz-
42
Ege’de ETÇ öncesi dönemlere ait tekne kalıntıları veya lemle uyum içerisindedir . Yeni Zelanda’da Maori veya
50
bunların tasvirleri elimizde olmasa da, deniz yolculukla- Kuzeybatı Pasifik kıyılarındaki bazı gruplar üzerine yapı-
rının menzili ve yoğunluğu göz önüne alındığında, erken lan etnografik çalışmalar, açık deniz balıkçılığının ancak
tarih öncesi dönemlerde kullanılan deniz araçlarının sa- adaların karasal kaynakları sınırlı olduğunda, aşırı tüke-
dece sal veya dubalardan ibaret olmadığı anlaşılır. Kap- tim nedeniyle karasal memelilerin beslenme düzeninde
lamalı gövdeler, şalupalar (uzun tekneler), saz tekneler yetersiz kaldığı zamanlarda veya macera, prestij için ya
ve ağaçtan oyma kayıkların Tunç Çağı’ndan önce yapıl- da balıkçılık merakı nedeniyle yapıldığını göstermiştir .
51
dığını öne sürmek çok abartılı olmayacaktır . Geç Neo- Açık deniz veya kıyıdan uzak balıkçılık yüksek risk içe-
43
litik Çağ (MÖ 5-4. binyıl) ve ETÇ’de adalarda yerleşme ren denizcilik uğraşıları olup ancak açık, sakin ve öngö-
sayısının hızlıca arttığı ve buna bağlı olarak ada kaynak- rülebilen hava koşullarında yapılabilir . Bunun yanısıra,
52
larının daha da fazla tüketildiği görülür . Kiklad Adala- açık deniz balık yataklarından faydalanmak için yapılan
44
rı’nda bulunan önemli hammaddeler, adaların savunma yolculukların sıklıkla başarısız olduğu, bu nedenle de gü-
açısından sağladığı avantajlar, şalupa teknolojisinin daha venilir bir geçim kaynağı teşkil etmediğinden açık deniz
da gelişmesi ve adaların birbirlerine yakınlığı gibi olum- balıkçılığının beslenmeye büyük çaplı bir katkısı olma-
lu gelişmeler denizle sürekli etkileşim içinde dinamik bir dığı kaydedilmiştir .
53
sosyal atmosferin oluşmasını sağlamış olmalıdır . Batı Şimdi açık deniz balıkçılığın oynadığı rolü anlamak
45
Anadolu sahil kesiminde yürütülen araştırmalar MÖ 3. için bu değişkenleri Ege’de inceleyelim. Ege’nin kara-
binyılda Ege toplumlarıyla ticari ve kültürel ilişkilerin sal kaynakları, insan topluluklarının geçimi için gerek
varlığına işaret eder niteliktedir . Bunun sonucunda tah- geçmişte gerekse şimdi elzem olan besinler açısından
46
minen 3. binyılın sonlarında, muhtemelen Mısır’da, yel- oldukça zengindir. Adalarda bile hem endemik hem de
ken teknolojisinin ortaya çıkışıyla birlikte sahil şeridini dışardan getirilen evcil olmayan ve evcil karasal hayvan-
takip eden deniz yolculukları daha hızlı ve daha verimli lar vardır . Ege kıyıları ve adaları MÖ 6500 veya biraz
54
hale gelmiştir . MÖ 2. binyıldan itibaren Doğu Akde- öncesinde batıya doğru yayılan evcil hayvan ve bitkile-
47
niz’deki karmaşık toplumlar arasında ekonomik etkile- rin ulaştığı ilk yerlerdir . Önceden de vurgulandığı gibi,
55
şimin kapsamı ve hacminin yanısıra envai çeşit mal ve çevresel ve antropojenik faktörlerin kara memelilerinde
hammaddenin dolaşımı da katlanarak artmıştır. yetersizliğe yol açtığı, dolayısıyla insanları daha faz-
Uzun sözün kısası, Ege prehistoryasında açık denizde la deniz kaynakları tüketmeye ittiği dönemlerde (ancak
yolculuk yapıldığını yadsımıyoruz. Amacımız daha çok bunu destekleyecek bulgu olmadığına dikkat edin), Ege
Ege’de açık denizde balık tutma arzusu veya gereksini- havzasında genellikle insanları doyuracak kadar et kapa-
minin açık deniz yolculuğu yapmayı ne kadar teşvik edip sitesi olmuştur.

42 BrOODBANK - STrASSEr 1991; ÇİLİNGİrOĞLU 2010; DAWSON 2011; ÇİLİNGİrOĞLU - ÇAKIrLAr 2013; ErDOĞU
2013; HOrEjS et al. 2015; MILIĆ 2014; ZEDEr 2011, 231.
43 AGOUrIDIS 1997, 2; BrOODBANK 2000, 99; PAPADATOS - TOMKINS 2013, 355.
44 DAWSON 2011.
45 BrOODBANK 2000; 2013.
46 ŞAHOĞLU 2005; KOLANKAYA-BOSTANCI 2016; ÜNLÜSOY 2016.
47 MCGrAIL 2001.
48 DEVECİYAN 2006; MArZANO 2013; PICKArD - BONSALL 2004.
49 MArZANO 2013, 15.
50 MYLONA 2014.
51 PICKArD – BONSALL 2004, 276.
52 AGOUrIDIS 1997.
53 PICKArD – BONSALL 2004, 276.
54 ISAAKIDOU 2005; MASSETI et al. 2006; TrANTALIDOU 2011.
55 ZEDEr 2008; ÇİLİNGİrOĞLU 2017a.
62