Page 15 - TINA Dergi Sayi 12

TINA ARTICLE

Maritime Archaeology Periodical

Yaklaşık son 6 bin yılda ise deniz seviyesi yüksel- Since the sea level rise did not change except for a
mesi küçük salınımlar dışında fazla değişmediği için few fluctuations during the past 6,000 years, the allu-
bu defa karadan gelen alüvyonların kıyı önünü dol- vial sediments from the land have silted up the shore-
durmasıyla kıyı çizgisi denize doğru çekilmiş, yeni line, advancing the shoreline seaward and resulting in
delta düzlükleri oluşmuştur. Bu gelişmeye uygun the formation of new delta plains. In parallel with this
olarak, kıyı zonunun morfolojik avantajları ve eko- development, coastal settlements dating back to pre-
lojik zenginliklerinden yararlanmak üzere tarih ön- historic times that belonged to communities of people
cesi çağlardan beri buralara yerleşen insanların kıyı who settled in such places for morphological advantages
kullanım alanları da değişmiş, kıyı yapıları ve kıyıya and exploitation of ecological resources of the coastal
yakın yerleşme yerleri ya yükselen deniz suları, ya da zone have undergone changes, and coastal structures
and settlements close to the shore have been submerged
kara tarafında alüvyonlar altında kalmıştır. Bu neden- by rising sea waters or alluvial deposits from the land.
le, arkeolojik araştırma ve kazılarda bu paleocoğrafya Therefore, it is crucial to be familiar with these pa-
özelliklerinin bilinmesi, jeoarkeolojik verilerin göz leo-geographical aspects and consider geoarchaeological
önünde bulundurulması gerekmektedir. data during archaeological surveys and excavations.
GİrİŞ IntrODuCtIOn
Deniz seviyesi, yeryüzünde litosferin büyük çukur- Sea level is the height of the water surface in oceans
luklarını dolduran okyanus ve denizlerdeki (dünya and seas (global seas), occupying the great depressions of
denizleri) su kütlesinin yüzey yüksekliğidir. Yeryü- the lithosphere on the Earth. This liquid surface covering
zünün 1/3’ünü kaplayan bu sıvı yüzey, yerçekimi ve 1/3 of the Earth has a different shape than the geoidal sur-
merkezkaç kuvvetlerinin dengelendiği geoidal yü- face, which is balanced by gravity and centrifugal force,
1
zeyden farklı bir şekle sahiptir ve 200 m ye varan bir and it shows a relief reaching up to 200 m .
arızalılık (rölyef) gösterir . Global sea level depends on many parameters, primari-
1
Dünya denizlerinin seviyesi, birçok etki yanında, ly on changes in the volume of water mass. If the volume
öncelikle su kütlesinin hacminde meydana gelen de- increases, the sea level rises, and when it decreases, the
ğişmelere bağlıdır. Su hacmi artarsa deniz seviyesi sea level decreases as well. However, this is only valid for
yükselir, azalırsa alçalır. Ancak, burada söz konusu seas. Since world seas have existed for nearly 4 billion
olan sadece denizlerdir. Çünkü, jeolojik bilgilere göre years according to geological data, and when we ignore
the very small amount added by volcanism, it seems that
dünya suları 4 milyar yıla yakın bir süredir vardır ve the total amount of water has not changed. At present,
volkanizma ile katılan çok küçük bir miktar gözardı the estimated amount of water in the hydrosphere is ap-
edilirse, toplam miktarı değişmemiştir. Günümüzde proximately 1.4 billion cubic kilometers, where 96.5% is
hidrosferdeki su miktarı yaklaşık 1,4 milyar kilomet- contained in oceans and seas as saltwater. The remaining
re küp olarak tahmin edilmektedir. Bunun % 96,5’ini 1.7% is contained in cryosphere (glaciers-ice caps), and
okyanus ve denizlerdeki tuzlu su oluşturur. Yaklaşık 1.7% in land (lakes, rivers, swamps, underground waters,
olarak, kalan % 1,7’si kriyosfer‘de (buzul-kalıcı kar), soil moisture, creatures). The rate of atmospheric water
% 1,7’si karalarda (göl, akarsu, bataklık, yeraltı su- vapor is only 0.001% .
2
ları, toprak nemi, canlılar) bulunur. Atmosferdeki su The changes in the level of world seas are associated
buharının oranı ise sadece % 0,001 kadardır . with many interrelated factors. Among these factors, ac-
2
Dünya denizlerinin seviyesi birbiri ile ilişkili bir- tual short- term changes are mainly represented by the
çok faktörün etkisiyle değişmeler gösterir. Bunlardan tide. Varying depending on the ocean bases and shore-
güncel-kısa süreli değişmelerin başında gelgit olayı line morphology, this change reaches up to 16 m in the
gelir. Okyanus havzaları ve kıyılarının morfolojisine Bay of Fundy (Canada), while it remains below 0.5 m in
bağlı olarak farklılıklar gösteren bu değişme, Fundy territorial seas, except for particular places. Additional-
körfezinde (Kanada) 16 m ye kadar ulaşırken, iç de- ly, ocean currents, atmospheric pressure variations, and
nizlerde, özel yerler hariç, 0,5 m altında kalmaktadır. winds from a certain direction usually lead to nominal
Okyanus akıntıları, basınç değişmeleri ve belli yön- fluctuations at a regional or local level. However, over
den esen rüzgarlar da bölgesel veya yerel, genellikle long periods of time, significant changes have occurred
değişken küçük seviye oynamalanına neden olmak- in the shape and volume of world seas. For example, the
tadır. Uzun süreler söz konusu olduğunda ise dünya present Alpine mountain system was formed by petrified
nd
denizlerinin şekil ve hacimlerinde önemli değişmeler muds that accumulated in oceans during the 2 geologi-
olmuştur. cal era (Mesozoic).

1 PIRAZZOLI 1964. 1 PIRAZZOLI 1964.
2 GLEICK 1996. 2 GLEICK 1996.
13