Page 16 - TINA Dergi Sayi 12

TINA

Denizcilik Arkeolojisi Dergisi

Örneğin bugünkü Alpin dağ sistemi, 2. Jeolojik However, such events and changes have no direct
Çağda (Mesozoik) okyanuslarda birikmiş çamurların influence in today’s geography. Furthermore, crustal
taşlaşarak yükselmesiyle oluşmuştur. Ancak, bu olay plate movements that have occurred during more recent
ve değişmelerin günümüz coğrafyası bakımından doğ- geological past, submarine volcanic events and isostatic
rudan bir anlamı bulunmamaktadır. Daha yakın jeo- movements resulting from various causes (vertical move-
lojik geçmişte meydana gelen yerkabuğu levhalarının ments that occur as a result of loading pressure of the
hareketleri, deniz altı volkanizma olayları ve çeşitli crust, such as glacier) are events that regionally and rela-
nedenlerle oluşan izostatik hareketler (yerkabuğunun tively change the shape and, indirectly, level of the world
buzul gibi yük basıncı ile oluşan dikey hareketleri) de seas. However, all these influences are actually very slow
bölgesel ve göreli olarak dünya denizlerinin şeklini ve and seemingly unobtrusive.
dolaylı olarak seviyesini değiştiren olaylardır. Ancak Therefore, the amount and thus the level of the water,
bütün bunların etkileri güncel olarak çok yavaş ve which is constant in total, is variable in oceans and seas.
görünüşte dikkati çekmeyecek boyuttadır. Climate change is the most important controlling factor
Sonuç olarak, yeryüzündeki toplam miktarı de- for sea level. Sea level is influenced to a lesser extent and
ğişmeyen suyun, okyanus ve denizlerdeki miktar ve slowly by structural changes in oceanic basins, while it
dolayısıyla seviyesi değişkendir. Bu seviyeyi kontrol can change rapidly due to climatic changes (eustatic) in
eden en önemli etken ise iklim değişmeleridir. Deniz water volume. If cooling occurs in the global climate, sea
seviyesi, okyanus havzalarının yapısal şekil değiş- level decreases, since evaporated water will form wide
melerinden küçük ölçüde ve yavaş etkilenirken, su and thick ice covers on land; whereas sea level increases
hacmindeki klimatik değişmelere (östatik) bağlı ola- during periods of warm climate, since the melting water
rak çok daha hızlı değişebilmektedir. Küresel iklimde from glaciers on land will return to the sea.
soğuma olursa denizlerden buharlaşan sular karalarda It is not possible to observe sea level changes from the
geniş ve kalın buzul örtüleri oluşturacağı için deniz sea surface. Although changes in water surface area can
seviyesi alçalır, sıcak iklim dönemlerinde ise kara- be observed by today’s technology, for example measure-
lardaki buzulların erimesiyle oluşan sular denizlere ments by satellites, such scientific information is not very
relevant in practice. Shoreline is a visible sign of sea level.
döneceği için seviye yükselir. Shoreline is a band of area that has been modified by mu-
Deniz seviyesi değişmelerini deniz yüzeyine baka- tual interaction between various effects from the sea (such
rak gözlemlemek mümkün değildir. Su yüzeyindeki as wave characteristics resulting from tide, dominant wind
seviye değişmeleri günümüz teknolojisiyle, örneğin direction, frequency, and intensity) and terrestrial charac-
uydulardan yapılan ölçümlerle belirlenebilmekle bir- teristics (morphology of the shoreface and back shore,
likte, bilimsel nitelikteki bu bilgiler pratikte anlamlı deposition of alluvial conveyed by rivers, or floods from
değildir. Deniz seviyesinin görünür işareti kıyılardır. the land) (coastal zone). Therefore, a shore can be consid-
Kıyılar, denizden gelen çeşitli etkilerle (gelgit, etkin ered a boundary line that separates sea and land.
rüzgar yönü, frekansı, şiddeti ile oluşan dalga özellik- Since global climate change is directly related to the
leri gibi), karaya ait özelliklerin (kıyı önünün ve kıyı volume, and thus the level, of the water in world seas,
gerisinin morfolojisi, akarsu veya sellerle karadan the term “global sea level” is used to refer to the level
gelen alüvyonların birikmesi gibi) karşılıklı etkileşimi of world seas. However, across the coastal regions of the
ile işlenen alan şeritleridir (kıyı zonu). Ancak, deniz Earth, sea level shows diverse patterns of change due to
seviyesi konusunda kıyı, deniz ile karayı ayıran bir varying local factors in terms of type and size, and these
sınır çizgisi olarak göz önüne alınabilir. differences are referred to as “relative” sea level. For this
Küresel iklim değişmeleri ile dünya denizlerindeki reason, it is irrational to refer to a global “mean” sea level,
su hacmi ve dolayısıyla seviyesi doğrudan ilişkili ol- which covers the entire world seas. The concept of “global
duğundan, dünya denizlerinin seviyesi için “küresel sea level” should only be used for the overall course of
deniz seviyesi” kavramı kullanılır. Ancak, yeryüzünün major sea level changes during glacial and interglacial ep-
tüm kıyı bölgelerinde deniz seviyesi, tür ve boyut ochs. At the same time, it is not appropriate to extrapolate
bakımından farklı yerel etkenlerle farklı değişme small sea level changes resulting from local and varying
modelleri gösterir ve bu farklılıklar “bağıl (rölatif)” causes to a global dimension. As regional-local studies
deniz seviyesi olarak ifade edilir. Bu nedenle, dünya provide detailed information, the complex nature of the
denizlerinin bütününü kapsayan, küresel anlamda bir issue becomes more evident, and different curves for sea
“ortalama” deniz seviyesinden söz etmek gerçeğe level changes emerge in the plotting. Therefore, the main
uygun değildir. Bu durumda, “küresel deniz seviyesi” objective should be to provide evidence and causes of lo-
kavramı, ancak buzul ve buzularası çağlardaki büyük cal and relative (relative to the land) sea level changes that
deniz seviyesi değişmelerinin genel gidişini anlatmak can be observed anywhere that concerns societies from
için kullanılabilir. prehistoric times to the present day.

14