Page 57 - TINA Dergi Sayi 09

Fikirtepe Sites Animal Remains
Pendik
Yenikapı
100,0%
90,0%
80,0%
70,0%
60,0%
50,0%
40,0%
30,0%
20,0%
10,0%
0,0%
Terrestrial artiodactyls
Figure 3: Proportion of aquatic vertebrates and ungulates in the Neolithic faunal assemblages of Istanbul
(after Çakırlar 2013) Euryaline fish Bluefin Fikirtepe
TINA
Figure 3: İstanbul Neolitik Dönem yerleşmelerinde sucul omurgalı ve çift toynaklı hayvan kalıntılarının
birbirine oranı (Çakırlar 2013)
Maritime Archaeology Periodical
Chart Title
30000
Fig. 4: Beşiktepe Erken Tunç 1 toplu-
mu beslenmesinde farklı hayvanların
25000
oranı. Balıklar sadece %2 gibi küçük
20000 bir değere sahiptir (Veriler von den
Driesch 1999’den derlenmiştir).
NISP 15000 Fig. 4: The proportion of different
faunal taxa in EBA Beşiktepe subsis-
10000
tence. Fish constitutes only 2% of the
5000 total faunal assemblage while mam-
mals make up 97% (data based on
0 NISp Fig.s in von den Driesch 1999).
Mammals Birds Tortoise Fish
Memeliler Kuşlar Kara kaplumbağası Balık
İkinci olarak az sayıdaki birkaç istisna dışında (bkz. teknikleri ve açık deniz seyahatine ile ağır yük taşıma-
aşağıda) kıyıya yakın olarak bulunan balıklar kıyıdan ya elverişli tekne yaptıklarını gösteren bir kanıt olarak
uzakta yaşayan balıklara göre çok daha yoğun ve düzen- sembolleşmiştir . Mavi yüzgeçli orkinosun büyüleyici-
13
li bir şekilde temin edilmiştir (Fig. 5; Mylona 2003a, b; liği denizlerdeki en başarılı avcılardan biri olarak besin
Theodoropoulou 2011). Tarih öncesi dönemde Ege’ye zincirinin zirvesinde bulunmasından ileri geliyor olabi-
özgü balık cinsleri hafif tuzlu sularda ve deniz kıyıların- lir. Senelik göçlerindeki düzenlilik de onları önemli kıl-
da yaşayan ve iç kıyı bölgelerinde az hareketlilik göste- mıştır . Büyüklükleri ve saldırgan davranışları insanla-
14
ren mercan, levrek, orfoz ve tekirdir. rın saygısını kazanmış olup, mavi yüzgeçli orkinosları
Çok iyi bilinen birtakım kıyı kayalıkları canlıları (ör- yakalamak Batı Atlantik’te halen önemli bir hobi olma-
neğin salyangoz, deniz minaresi) ve acı su canlıları (ör- ya devam etmektedir .
15
neğin lagün midyesi) gibi yumuşakçaların varlığını gös- Orkinoslara dair bu düşünce biçimi arkeoloji bili-
teren bulgular, balık kemiği bulgularıyla tamamen uyum mine geçerek mavi yüzgeçli orkinos balığının tüm
içerisinde olup, koyiçlerinden ve kıyı çevresinden besin balıklar arasında ayrıcalıklı bir konum kazanmasına
bulmanın önemini kesinlikle ortaya koymaktadır . Sal- yardımcı olmuştur. Franchthi Mağarası’nda Üst Mezo-
11
yangoz ve midye gibi yaygın türlerin morfometrik ve litik Döneme ait tabakalarında bulunmuş olan boyu 2
büyüme halkası analizleri düzenli olarak kabuklu deniz metreye varan mavi yüzgeçli orkinoslar prehistoryen-
ürünü toplandığını, hatta ETÇ’de aşırı tüketim nedeniyle ler arasında büyük heyecan yaratmıştır. Örneğin, Bint-
yumuşakça nüfusunun azaldığını göstermektedir . liff (1977, 121) şunları yazmıştır: “Hayvan kalıntıları
12
Sonuç olarak, Egelilerin tarih öncesi beslenme biçim- iyi korunmuş bazı yerleşim yerlerinden gelen veriler
leri ne kabuklu deniz ürünlerine ne de balığa dayanmak- mavi yüzgeçli orkinos gibi mevsimlik balıkların bes-
tadır, ancak bu besinleri elde etmek için kıyılarda, la- lenme düzeninde ana besin maddesi olarak tüketildiği-
günlerde ve kayalık kıyılarda kaydadeğer zaman ve çaba ni göstermektedir.” Bazı bilim insanları mavi yüzgeç-
sarfedilmiş olmalıdır. li orkinos kalıntılarını uzmanlaşmış derin deniz veya
Derİn DenİZ bALIKLArInIn AVLAnmASI: açık deniz balıkçılığının kesin kanıtı olarak görmekte-
DeğİŞen bAKIŞ AÇILArI dir . Aşağıda tartışacağımız gibi, Uluslararası Doğayı
16
Girişte değinilen temel konuların irdelenmesinden Koruma Birliği’nin veritabanına göre habitat ve mavi
sonra, artık balık avlama etkinlikleri açısından Ege’nin yüzgeçli orkinosun davranışıyla ilgili yukarıda sırala-
tarih öncesiyle ilgili olarak en çok tartışılan konu olan dığımız görüşler bazı sorunlar içermektedir :
17
derin deniz balıkçılığının rolünü yeniden ele alabiliriz. “[Thunnus thynnus] kıyıdan uzakta yaşayan, okya-
1970’lerden itibaren bu tartışmanın en önemli konusu- nusgöçer bir balık türüdür, mevsimsel olarak kıyı yakı-
nu mavi yüzgeçli orkinoslar (Thunnus thynnus) oluş- nında bulunabilir ve geniş bir aralıktaki [su] sıcaklığına
turmuştur. Mavi yüzgeçli orkinosların tarih öncesi Ege dayanabilir. Bu türler büyüklüklerine göre sürü halinde,
toplumları tarafından avlanıyor olması, bu toplumların bazen de uzunkanat, sarıkanat, irigözorkinoz, kızıl orki-
sahip olduğu güçlü seyir becerileri, gelişmiş balıkçılık nozla vb. ile birlikte yüzer.

11 ÇAKIrLAr 2009a; 2009b; 2015; KArALİ 1999.
12 ÇAKIrLAr 2009b, 131-148.
13 BINTLIFF 1977, 121; jAMESON et al. 1994; Mee 1978, 148.
14 rOSE 1994, 432.
15 COLLETTE et al. 2015.
16 bkz. MYLONA 2003a; PAYNE 1975; POWELL 2003; rADIC 2002.
17 COLLETTE et al. 2015.
55