Page 39 - TINA Dergi Sayi 12

TINA ARTICLE

Maritime Archaeology Periodical

Yükseklikteki değişim kıyı mimarisinin doğasını açık- The change in altitude can describe the nature of co-
layabilir: hızlı bir yerinden oynama depreme işaret eder- astal tectonics: rapid displacement indicates an eart-
ken, daha yavaş bir süreç, devam etmekte olan tektonik hquake, while a slow process suggests ongoing tecto-
1
bir etki veya altta yatan çökeltilerin sıkışmasını ortaya nic action or compaction of the underlying sediment .
koyar . Rapid uplift of up to 9 metres occurred during the
1
Girit’te MS 365 yılında yaşanan deprem sırasında 9 365 CE earthquake in Crete. The island is part of
metreyi bulan hızlı bir yükselme gerçekleşmiştir. Ada en the Hellenic subduction zone, where extremely large
büyük depremlerin oluşabileceği Helenik dalma-batma earthquakes can occur. This 365 CE earthquake had
kuşağının bir parçasıdır. Büyüklüğü 8.5 olan MS 365 a magnitude of 8.5, one of the largest earthquakes
Girit depremi şu ana kadar yeryüzünde kaydedilen en ever recorded on earth. Coastal uplift is an essential
2
büyük depremlerden biridir. Kıyı yükselmesi deprem parameter in calculating earthquake magnitude . The
büyüklüğünün hesaplanmasında kullanılan temel bir earthquake heavily damaged all human habitation on
parametredir . Söz konusu deprem Girit adasında bütün Crete, and the associated tsunami certainly annihilated
2
insan yaşam alanlarına ağır hasar vermiş, depremle bağ- all coastal installations and settlements in the Eastern
lantılı oluşan tsunami Doğu Akdeniz’deki kıyı yapıları Mediterranean.
ve yerleşimlerini tam anlamıyla imha etmiştir. In 1692, subsidence of port Royal in Jamaica seve-
port Royal’in 1692 yılında Karayip Denizi’nin birkaç ral metres below the Caribbean Sea happened within
3
metre altına çökmesi sadece birkaç dakika içinde gerçek- only a few minutes . The southern part of the island
leşmiştir . Adanın güney kısmı yanal atımlı bir fay zonu lies along a strike-slip fault zone, the same one which
3
boyunca uzanmaktadır, aynı zon 2010 yılında Haiti’nin destroyed port-au-prince, the capital of Haiti in 2010.
başkenti port-au-prince’i tahrip etmiştir. Her ne kadar Although strike-slip faults usually cause less vertical
yanal atımlı faylar genellikle bindirme fayları veya nor- displacement than thrust or normal faults, local condi-
mal faylardan daha az düşey oynamaya neden olsa da, tions can influence the outcome of an earthquake for
bölgenin koşulları bir depremin sonuçlarını daha da kö- the worst.
tüleştirecek şekilde etkileyebilirler. A submerged Hellenistic port at two metres depth
4
Libya’da iki metre derinlikğe batmış bir Helenistik li- was reported from Libya . The coast, part of the Af-
man bildirilmiştir . Afrika levhasının bir parçası olan kı- rican plate, is often considered practically immobile
4
yının neredeyse hareketsiz ve depremlerden muaf olduğu and immune from earthquakes. However, results of
düşünülmektedir. Ancak sualtı arkeolojisi bulguları tam underwater archaeological research suggests otherwi-
tersini ortaya koymaktadır. Çökmenin nedenini anlamak se. Further studies are needed to understand the cause
ve bölgede herhangi bir sismik tehlike olup olmadığını of subsidence and whether there is any seismic hazard
anlamak için ayrıntılı çalışma yapılması gereklidir. to the region.
Hindistan’ın batısında Diu sahilinin artık kullanılma- The 0.5 m uplift of the Diu coast in western India,
yan bir balık havuzu ile kaydedilen 0.5 m yükselme, recorded by a now useless fish tank, was probably pro-
büyük bir olasılıkla 6.8 büyüklüğünde bir deprem ne- duced by an M 6.8 earthquake , well above the instru-
5
5
6
deniyle oluşmuştur, öte yandan depremin aletsel bü- mentally recorded earthquake of 5.7 . Since the magni-
6
yüklüğü 5.7 olarak kaydedilmiştir . Büyüklük ölçeği tude scale is logarithmical, and the difference between
logaritmik olduğundan, yakın dereceler arasındaki fark adjacent grades is 33x (a M 7.0 earthquake releases 33
33x (7.0 büyüklüğündeki bir deprem 6.0 büyüklüğün- times more more energy than an M 6.0 earthquake),
deki bir depremden 33 kat daha fazla enerji salmıştır) even a minor difference in a displacement measure-
şeklindedir, oynama ölçümündeki ufacık bir farkın bile ment can have a major influence on the magnitude cal-
hesaplanan büyüklük ve değerlendirilen sismik tehlike culated and the seismic hazard assessed.
üzerinde önemli etkisi olabilir. Bu kısa açıklamaların The purpose of this brief communication is to con-
amacı arkeologları deniz seviyesinin üzerindeki veya vince archaeologists of the importance of providing
altındaki arkeolojik yapıların konumuyla ilgili kesin precise data on the position of archaeological instal-
veriler sağlamanın önemine ikna etmektir. Bu verilerle lations either above or below sea level. Examples are
jeologların deniz seviyesi değişimi, kıyısal süreçler ve provided to illustrate the benefit of this information for
sismik tehlikeyi anlaması için önemini gösterecek ör- geologists, in order to understand sea-level change, co-
nekler verilmiştir. astal processes, and seismic hazard.

1 STEWART-VITA-FINZI 1998. 1 STEWART-VITA-FINZI 1998.
2 STIROS 2010. 2 STIROS 2010.
3 MULCAHY 2008 3 MULCAHY 2008
4 YORKE-DAVIDSON 2017. 4 YORKE-DAVIDSON 2017.
5 WELLS-COPPERSMITH 1994. 5 WELLS-COPPERSMITH 1994.
6 KÁZMÉR vd 2016. 6 KÁZMÉR et al. 2016.
*Prof dr Miklos Kazmer, orcid id: 0000-0003-1092-1316, Paleoontoloji anabilim dalı ve Mta-elte Jeoloji Jeofizik ve
uzay bilimi araştırmaları Grubu, budapeşte, Macaristan.
*Prof. dr. Miklós Kázmér, orcid id: 0000-0003-1092-1316, department of Palaeontology, eötvös university &
Mta-elte Geological, Geophysical and Space Science research Group, budapest, Hungary. 37